Λύσσα…. Μία θανατηφόρα ζωοανθρωπονόσος.....

Λύσσα….  Μία θανατηφόρα ζωοανθρωπονόσος που επανεμφανίστηκε 25 χρόνια μετα!!

  Με αφορμή μία συζήτηση που είχα προχθές με έναν οικογενειακό φίλο από Αριδαία, έκπληκτος διαπίστωσα πως 1 χρόνο και 3 μήνες μετά από την επανεμφάνιση της Λύσσας στη χώρα μας και ειδικά στην περιοχή μας που είχαμε και αρκετα επιβεβαιωμένα περιστατικά, πως υπάρχουν αρκετά άτομα ακόμα που δυστυχώς δεν έχουν ενημερωθεί για τη ΣΟΒΑΡΟΤΗΤΑ και την ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΗΤΑτης κατάστασης που επικρατεί στην περιοχή μας και σε όλη την Ελλάδα από τηνΣΟΒΑΡΟΤΑΤΗ αυτή ζωοανθρωπονόσο (ασθένεια που μεταδίδεται στον άνθρωπο από τα ζώα).

 
  Έλλειψη ενημέρωσης από τον κόσμο??  Έλλειψη προώθησης από τα μέσα ενημέρωσης?? παράλειψη ενημέρωσης από τις αρχές??  Ανευθυνότητα και απερισκεψία ίσως και από τις 2 πλευρές?? Ή μήπως εσκεμμένη απόκρυψη και κουκούλωμα μιας τόσο σοβαρής και επικίνδυνης κατάστασης για τη δημόσια υγεία από τους αρμόδιους φορείς στην εκάστοτε δύσκολη μνημονιακή εποχή που διανύουμε??

  Επειδή θεωρώ πώς η σιωπή είναι συνενοχή, πρωτίστως σαν άνθρωπος και κατά δεύτερο λόγο σαν κτηνίατρος, νιώθω την ευθύνη για ενημέρωση και πληροφόρηση του κόσμου.
Κάποτε στην Ελλάδα οφείλουμε να μάθουμε να προλαμβάνουμε και να παίρνουμε μέτρα πριν να είναι αργά και πριν αρχίσουμε να θρηνούμε θύματα όπως συνηθίζουμε να κάνουμε για πολλά θέματα!
  Όπως και να έχει το σίγουρο είναι πως όλη η κτηνιατρική κοινότητα της χώρας σύσσωμη παλέυει και διατυμπανίζει τον κίνδυνο που πλέον δεν είναι στη πόρτα μας, αλλά έχει μπεί μέσα στο σπίτι μας!
  Από την πρώτη στιγμή που επιβεβαιώθηκε το 1ο κρούσμα στην χώρα μας στις 19 Οκτωβρίου 2012 στο Παλαιόκαστρο Κοζάνης, μετά από πλήρη απουσία 25 ετών, η Λύσσα απότέλεσε το νούμερο 1 θέμα σε όλα τα κτηνιατρικά συνέδρια και σε όλους τους κτηνιατρικούς κύκλους.
« Το όπλο ενάντια στην Λύσσα είναι η πρόληψη και η σωστή ενημέρωση »
Ας μην περιαυτολογούμε όμως και ας προχωρήσουμε στο δια ταύτα!


Η εξέλιξη της λύσσας από το 1987 εώς σήμερα


  Το 1987 ήταν το έτος που θεωρείται σημειακό ως το έτος εξέλλειψης της λύσσας από την Ελλάδα. Εκ τοτε και για 25 ολόκληρα χρόνια η λύσσα θεωρούταν ένας μακρινός εφιάλτης. Εώς και τις 19 Οκτωβρίου 2012 είμασταν εφησυχασμένοι σε έναν βαρύ λήθαργο όσον αφορά το σοβαρό αυτό θέμα, και κλείναμε τα αυτιά μας στον κώδωνα κινδύνου που χτυπούσε όταν στις γειτονικές μας βαλκανικές χώρες η λύσσα μάστιζε και εξαπλωνόταν με γοργούς ρυθμούς.
  Στις 19 Οκτωβρίου λοιπόν του 2012 στο Παλαιόκαστρο Κοζάνης μία αλεπού εμφανίστηκε στην πλατεία του χωριού και δάγκωσε ένα σκυλάκι. Οι κάτοικοι του χωριού σκοτώνουν την αλεπού με ξύλα, πέτρες και ό,τι βρίσκουν μποροστά τους. Κλιμάκια της κτηνιατρικής υπηρεσίας της Κοζάνης φθάνουν στο χωριό και διαπιστώνουν μετά από τις απαραίτητες εξετάσεις ότι η αλεπού έχει την ασθένεια της λύσσας.​

  Το 1ο κρούσμα λύσσας μετά από 25 χρόνια είναι γεγονός για την Ελλάδα!
Ακολούθησε μια κατά συρροή εμφάνιση κρουσμάτων σε νομούς Κοζάνης, Καστοριάς, Κιλκίς, Πέλλης, Σερρών, Θεσσαλονίκης, Τρικάλων.
  Σύμφωνα με καταγραφή στις 17 Ιανιυαρίου 2014 , τα κρούσματα σε ζώα έχουν φθάσει τα 44 εκ των οποίων 37 αφορούσαν αλεπούδες, 4 αφορούσαν σκυλιά, 2 αφορούσαν βοειδή και 1 γάτα (σε όλες τις περιπτώσεις τα οικόσιτα ζώα έρχονταν σε επαφή με την άγρια πανίδα). Σε ό,τι αφορά τον άνθρωπο, περίπου 20 άτομα τα οποία δαγκώθηκαν από ύποπτα για λύσσα ζώα έχουν καταφύγει στις αρμόδιες υγειονομικές αρχές, χωρίς να έχει ευτυχώς επιβεβαιωθεί κάποιο ανθρώπινο κρούσμα ως σήμερα (το τελευταίο κρούσμα σε άνθρωπο κατεγράφη στην Ελλάδα πριν από 43 χρόνια), ενώ ασφαλείς πληροφορίες αναφέρουν ότι πριν από μερικούς μήνες υπήρξαν δύο περιπτώσεις ατόμων σε Τρίκαλα και Βόρεια Ελλάδα που δαγκώθηκαν από επιβεβαιωμένα λυσσασμένο ζώο (σκύλο και γάτα αντιστοίχως) και η ταχεία διαχείριση της κατάστασής τους ήταν σωτήρια για τη ζωή τους.


Το κρούσμα στο Λουτράκι Αριδαίας


  Στις 14 Δεκεμβρίου 2012 στο Λουτράκι Αριδαίας έχουμε το 5ο επιβεβαιωμένο κρούσμα λύσσας στην Ελλάδα. Ένα κρούσμα που εμφανίστηκε σε ποιμενικό σκύλο της περιοχής ο οποίος όρμηξε σε παιδάκι του χωριού! Και λίγες μόλις μέρες μετά είχαμε και το 6ο πανελληνίως επιβεβαιωμένο κρούσμα σε κόκκινη αλεπού στο Λουτράκι Αριδαίας.


Επιδημιολογία


  Κάθε θερμόαιμο θηλαστικό ζώο, συμπεριλαμβανομένου και του ανθρώπου, μπορεί να μολυνθεί από τον ιό της λύσσας και να νοσήσει παρουσιάζοντας συμπτώματα. Ο ιός της λύσσας έχει προσαρμοστεί για να αυξηθεί στα κύτταρα των σπονδυλωτών ποικιλόθερμων ζώων και μεταξύ των θηλαστικών. Τα περισσότερα ζώα μπορούν να μολυνθούν από τον ιό και μπορούν να μεταδώσουν την ασθένεια στους ανθρώπους.
  Μολυσμένα ζώα με τον ιό της λύσσας μπορεί να είναι: Νυχτερίδες, Αλεπούδες, Βοοειδή, Λύκοι, Σκυλιά, Γάτες (ο μεγαλύτερος κίνδυνος για τον άνθρωπο), Νυφίτσες, Κουνάβια, Αρκούδες, τρωκτικά (ποντίκια, σκίουροι κ.α.) σπάνια έχουν μολυνθεί.

  Η Λύσσα αποτελεί σημαντικό πρόβλημα σε αναπτυσσόμενες χώρες της Ασίας, της Αφρικής και σε μικρότερο βαθμό της Κεντρικής και Νότιας Αμερικής. Στην Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική καταγράφονται κρούσματα κυρίως σε ζώα και πολύ σπάνια σε ανθρώπους. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), περίπου 50.000 άνθρωποι πεθαίνουν κάθε χρόνο από Λύσσα, κυρίως στην Ινδία και την Αφρική. Στην Ευρώπη, κάθε χρόνο καταγράφονται και επιβεβαιώνονται εργαστηριακά περίπου 6.000 κρούσματα σε ζώα (κυρίως άγρια σαρκοφάγα), ενώ 8 με 10 άνθρωποι πεθαίνουν από Λύσσα. Όλα τα περιστατικά που αναφέρονται σε ανθρώπους διαπιστώθηκαν σε χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης. Τέλος, περίπου 10 εκατομμύρια άνθρωποι κάνουν αντιλυσσική αγωγή μετά από την έκθεσή τους σε ζώο ύποπτο για λύσσα.
  Αυτό που πρέπει να σημειωθεί είναι πώς
η λύσσα  αν αντιμετωπιστεί εγκαίρως είναι 100% ιάσιμη εφόσον, μετά τη μετάδοση του ιού, ο ασθενής ξεκινήσει άμεσα αντιλυσσική αγωγή. Η αντιλυσσική αγωγή περιλαμβάνει εμβολιασμό σε τρεις δόσεις εντός ενός μήνα και κατά περίπτωση, τη χορήγηση αντιλυσσικού ορού. Σε ανθρώπους που έρχονται σε επαφή με άγρια ζώα σε περιοχές όπου η Λύσσα είναι συχνή, όπως κτηνίατρους και κυνηγούς, συνίσταται προληπτικός εμβολιασμός.

  Παρ’ όλα αυτά,  περισσότεροι από 55.000 άνθρωποι χάνουν τη ζωή τους κάθε χρόνο, κυρίως στην Αφρική και την Ασία.
Τα παιδιά βρίσκονται σε μεγαλύτερο κίνδυνο, καθώς με τα παιχνίδια και την περιέργειά τους έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να δαγκωθούν από σκύλο και μάλιστα πολλαπλές φορές σε ευαίσθητα σημεία του σώματός τους (π.χ. λαιμός ή πρόσωπο).


Μετάδοση – Αιτιοπαθογένεια


 Η λύσσα θεωρείται και είναι η πιο επικίνδυνη ασθένεια των ζώων και ανθρώπων. Οι λόγοι που την καθιστούν αδυσώπητη και φοβερή είναι :

1. Από τη στιγμή που ο σκύλος, ο οποίος έχει προσβληθεί απο τον ιό της λύσσας, παρουσιάσει κλινικά συμπτώματα δεν υπάρχει περίπτωση σωτηρίας και ο θάνατος θα επέλθει μετά από λίγες ημέρες.Η λύσσα προσβάλλει σχεδόν όλα τα ζώα και τον άνθρωπο.
2. Η λύσσα οφείλεται σε ιό, και μεταδίδεται από το σάλιο ζώων που πάσχουν από λύσσα ή και με την επαφή με κάποιο σημείο του δέρματος που έχει κάποια πληγή. Ο ιός μεταναστεύει από την πύλη εισόδου του στον εγκέφαλο του θύματος. Κατά τη διάρκεια της περιόδου επώασης, η οποία στον άνθρωπο διαρκεί 20-40 ημέρες ενώ στα άλλα ζώα 15-30 ημέρες, δεν εκδηλώνονται συνήθως κλινικά συμπτώματα.

  Ευτυχώς, ο ιός της λύσσας είναι πολύ ευαίσθητος και καταστρέφεται μέσα σε λίγες ώρες εκτός του οργανισμού ή και στο σώμα του ζώου που πέθανε από λύσσα.Οι ακτίνες του ήλιου σκοτώνουν τον ιό μέσα σε δυο περίπου ώρες. Στο γεγονός αυτό οφείλεται και η περιορισμένη εξάπλωση της λύσσας, και οι σπάνιοι θάνατοι εξαιτίας της.
  Μετά από μια τυπική μόλυνση ανθρώπου από δάγκωμα, ή από επαφή σάλιου ζώου με τραύμα - εκδορά, ο ιός εισέρχεται στο περιφερικό νευρικό σύστημα. Ταξιδεύει στη συνέχεια κατά μήκος των νεύρων προς το κεντρικό νευρικό σύστημα. Κατά τη διάρκεια αυτής της φάσης, ο ιός δεν μπορεί να ανιχνευθεί εύκολα στο εσωτερικό της υποδοχής, και ο εμβολιασμός μπορεί να τους αναθέσει ακόμη κυτταρική ανοσία για την πρόληψη της συμπτωματικής λύσσας. Όταν ο ιός φθάνει στον εγκέφαλο, προκαλεί ραγδαία εγκεφαλίτιδα. Αυτό ονομάζεται πρόδρομη φάση, και είναι η αρχή των συμπτωμάτων. Μόλις ο ασθενής γίνεται συμπτωματικός, η θεραπεία δεν είναι σχεδόν ποτέ αποτελεσματική και η θνησιμότητα είναι σχεδόν 100%. Η λύσσα μπορεί να πυροδοτήσει και το νωτιαίο μυελό όπου προκαλείται εγκάρσια μυελίτιδα.

Συμπτώματα


  Τα συμπτώματα συνήθως εμφανίζονται 15-20 ημέρες μετά το δάγκωμα, σπανιότερα μπορεί να εμφανιστούν και μετά από 60 ημέρες. Όσο πιο κοντά στον εγκέφαλο είναι το τραύμα, τόσο γρηγορότερα εμφανίζονται και τα συμπτώματα. Αυτό συμβαίνει επειδή ο ιός επεκτείνεται στον οργανισμό δια μέσου των νεύρων, ως κατ’ εξοχήν ασθένεια του νευρικού συστήματος.
Η λύσσα παρουσιάζει ένα πρόδρομο στάδιο, όπου το ζώο δείχνει ασυνήθιστη φαιδρότητα και εμπιστοσύνη προς τος το αφεντικό του, ή αντίθετα,επιθετικές διαθέσεις και αδιαφορία. Άλλοτε, πάλι, ο σκύλος μελαγχολεί και κρύβεται, ή παρουσιάζει ανήσυχη φυσιογνωμία.

  Σαν συνέχεια του προδρόμου σταδίου, διακρίνουμε δύο στάδια ή μορφές : την μανιακή και την παραλυτική μορφή.

  Η μανιακή μορφή εμφανίζεται με την χαρακτηριστική νευρική διέγερση, ο σκύλος ερεθίζεται με το παραμικρό και έχει τάσεις φυγής, περιπλανείται και χάνει τον προσανατολισμό του. Συγχρόνως, γίνεται άγριος και επιθετικός και καταδιώκει άλλα ζώα ή ανθρώπους, χωρίς λόγο, επίσης επιτίθεται με μανία ακόμη και σε άψυχα αντικείμενα. Είναι τόση η βιαιότητά του μπορεί να του σπάσουν όλα τα δόντια, ακόμη και οι σιαγόνες του. Όλα αυτά τα συμπτώματα είναι ενδείξεις εγκεφαλίτιδας βαριάς μορφής.

  Εξ΄ άλλου, λόγω παράλυσης των κεφαλικών νεύρων, επέρχεται αλλαγή της φωνής, το γαύγισμα γίνεται πιο θερμό και ο τόνος πιο ψηλός. Ησιελόρροια είναι έντονη, και λόγω παράλυσης του λάρυγγα και της κάτω σιαγόνας, είναι αδύνατο για τον σκύλο να φάει και να πιει νερό.

  Η μανιακή μορφή διαρκεί 1-2 ημέρες. Μετά το ζώο πέφτει σε κωματώδη κατάσταση και από μέρα σε μέρα επεκτείνεται η παράλυση σε όλο το σώμα του. 3-4 ημέρες μετά την παράλυση, ο σκύλος πεθαίνει.

  Τα συμπτώματα της λύσσας στη γάτα είναι όμοια με εκείνα του σκύλου. Όπως όλα τα σαρκοφάγα, π.χ. ο λύκος, ή αλεπού, το τσακάλι, είναι επιθετικά στη μανιακή μορφή της λύσσας.

  Για τη λύσσα στα άγρια ζώα, αξίζει τον κόπο να αναφερθεί, ότι χάνουν τελείως το αίσθημα του φόβου από τον άνθρωπο. Έτσι λοιπόν όταν ένας κυνηγός δει ξαφνικά μια αλεπού άφοβη και με επιθετική τάση, καλό είναι να σκεφθεί τη λύσσα. 

Πρόληψη


  Η Κτηνιατρική Διεύθυνση υπενθυμίζει πως προληπτικά επιβάλλει, σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία, τα παρακάτω μέτρα:

1. Υποχρεωτικός εμβολιασμός δεσποζόμενων και αδέσποτων ζώων συντροφιάς (σκύλοι, γάτες), με ιδιαίτερη έμφαση στους ποιμενικούς και κυνηγετικούς σκύλους, οι οποίοι έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να έρθουν σε επαφή με μολυσμένες αλεπούδες.

2. Οποιαδήποτε μετακίνηση παραγωγικών ζώων θα γίνεται κατόπιν έγκρισης της τοπικής κτηνιατρικής υπηρεσίας.

3. Οι μετακινήσεις των κατοικίδιων σαρκοφάγων άνω των τριών μηνών από και προς τη ζώνη 50 km γύρω από την εστία της λύσσας επιτρέπονται μόνον εφόσον τα ζώα είναι εμβολιασμένα κατά της λύσσας πριν την μετακίνηση τους.

  Στις περιπτώσεις που εντοπιστούν νεκρά άγρια ζώα (αλεπούδες, ασβοί, κουνάβια κτλ.) πρέπει να ειδοποιείται άμεσα η τοπική κτηνιατρική υπηρεσία για την περισυλλογή τους. Το ίδιο ισχύει και στην περίπτωση που εντοπιστούν άγρια ή κατοικίδια ζώα με μη φυσιολογική συμπεριφορά.

  Υπενθυμίζεται ακόμη πως από την Παρασκευή 11 Οκτωβρίου 2013 μέχρι την Τρίτη 15 Οκτωβρίου 2013 το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων θα διενεργήσει στις περιοχές Θεσσαλονίκης, Κιλκίς, Χαλκιδικής, Σερρών, Καβάλας, Δράμας, Πέλλας εναέρια ρίψη εμβολιακών δολωμάτωνμε αεροπλάνα και ελικόπτερα για τον εμβολιασμό των αλεπούδων.

  Τα εμβόλια περιέχουν ζωντανό ιό, έχουν τη μορφή μπισκότου, χρώματος λαδί-καφέ και οσμής ψαριού και η ρίψη τους θα γίνει εκτός κατοικημένων αστικών και περιαστικών περιοχών, μεγάλων οδικών δικτύων, λιμνών κ.λπ.

  Σε περίπτωση εύρεσης τέτοιων δολωμάτων απαγορεύεται να υπάρξει οποιαδήποτε επαφή με αυτά.

  Σε περίπτωση εντοπισμού τους σε κατοικημένη περιοχή, πρέπει να ενημερωθούν άμεσα οι τοπικές κτηνιατρικές αρχές.

Θεραπεία


  Δεν υπάρχει αποτελεσματική θεραπεία - η νόσος έχει σχεδόν 100% θνητότητα.

  Ο μόνος αποτελεσματικός τρόπος προστασίας είναι είτε ο προληπτικός (πριν από την έκθεση, δηλαδή, στον ιό) εμβολιασμός με το αντιλυσσικό εμβόλιο σε ομάδες υψηλού κινδύνου (όπως κτηνίατροι, προσωπικό εργαστηρίων που ασχολείται με τη διάγνωση ή την έρευνα για τη λύσσα, κυνηγοί, εργαζόμενοι σε σφαγεία ή ταξιδιώτες σε περιοχές με αυξημένη επίπτωση λύσσας) είτε η έγκαιρη χορήγηση του εμβολίου και του αντιλυσσικού ορού - ειδική ανοσοσφαιρίνη - μετά από έκθεση στον ιό (δάγκωμα, δηλαδή, του ύποπτου ζώου).
Σε ό,τι αφορά το πότε θεωρείται έγκαιρη η χορήγηση της θεραπείας στον άνθρωπο, ο επίκουρος καθηγητής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και λοιμωξιολόγος του ΚΕΕΛΠΝΟ κ. Σωτήρης Τσιόδρας σημειώνει: «Το πότε θα εκδηλωθούν συμπτώματα της νόσου στο κάθε άτομο είναι σχετικό καθώς έχει άμεση σχέση με το σημείο όπου βρίσκεται το δήγμα και την απόσταση που έχει από τον εγκέφαλο - αφού εισέλθει στον οργανισμό ο ιός πολλαπλασιάζεται αρχικώς τοπικά στο σημείο του τραύματος και στη συνέχεια φθάνει στον εγκέφαλο ''ταξιδεύοντας'' μέσω των νεύρων. Οσο πιο μακριά από τον εγκέφαλο βρίσκεται το τραύμα τόσο περισσότερο χρόνο θα κάνει να φθάσει ο ιός σε αυτόν. Σε κάθε περίπτωση χρειάζεται άμεση δράση μετά την επαφή με ύποπτο για λύσσα ζώο».Σημειώνεται ότι, όπως τονίζει ο κ. Τσιόδρας, το ΚΕΕΛΠΝΟ έχει αναπτύξει εδώ και μερικούς μήνες έναν ειδικό αλγόριθμο σε ό,τι αφορά τη διαχείριση από τους γιατρούς περιστατικών σε ανθρώπους που πιθανώς έχουν εκτεθεί στον ιό της λύσσας - ο αλγόριθμος αυτός αποτελεί συμβουλευτικό εργαλείο για να βοηθήσει στην εκτίμηση της ανάγκης χορήγησης προφυλακτικής αντιλυσσικής αγωγής